Đồng rúp của du khách Nga đảm bảo sự chào đón nồng nhiệt tại Thái Lan
Khách Nga ngày càng trở nên quan trọng ở Xứ sở của Những nụ cười nhưng Mátxcơva vẫn chật vật củng cố quan hệ chiến lược và bán vũ khí cho quân đội Thái Lan.
Bài viết của Luna Phạm cho RFA
Ngày 4/12/2023
Nếu hỏi bất cứ người Nga nào rằng họ đã từng nghe nói đến quốc gia nào đó ở Đông Nam Á thì chắc hẳn bạn sẽ nghe thấy cái tên “Thái Lan”. Khách du lịch Nga đông kín các bãi biển, quán bar và thậm chí ở cả các nhà thờ Chính thống giáo tại Thái Lan.
Đó không chỉ là chỉ dấu cho sự nổi tiếng hiếu khách và khả năng phục vụ du khách nước ngoài một cách xuất sắc của Thái Lan – những điều đã mang đến cho nước này cái biệt danh “Xứ sở của những Nụ cười”. Thái Lan đã đón 11,4 triệu du khách nước ngoài trong năm 2022. Mặc dù ngày càng có ít những nơi người Nga có thể đi du lịch do những hạn chế mà quốc tế áp dụng đối với Mátxcơva vì cuộc chiến ở Ukraine nhưng Thái Lan vẫn mở cửa cho du khách Nga.
Tình yêu từ nước Nga
Một vài khu vực ở Phuket, một hòn đảo phía nam Thái Lan, đã trở nên giống như một thành phố nghỉ dưỡng bên bờ Biển Đen với những người đàn ông và phụ nữ Nga nằm dài trên bãi biển, cố gắng ngâm mình trong nắng nhiều nhất có thể.
Có thể thấy ở đây những biển hiệu bằng chữ Kirin, những bà mẹ Nga đẩy xe nôi đi dạo và các nhà hàng Nga mới mọc lên mang đến những món ăn mang hương vị quê nhà. Bạn cũng có thể thấy ở đây những đại lý bất động sản Nga, các công ty du lịch và thậm chí cả hướng dẫn viên du lịch Nga phục vụ riêng cho du khách Nga... Một thực tế đang làm những người địa phương kinh doanh du lịch không vui. Họ nói rằng họ đang bị mất đi công việc làm ăn kinh doanh.
“Người Nga yêu Thái Lan, con người, khí hậu, thiên nhiên và những món ăn ngon” – Olesya một nữ doanh nhân trẻ người Nga nói một cách hồ hởi. Cô và chồng cô, anh Denis, đã đến Phuket năm lần.
Olesya nói rằng vợ chồng cô cảm thấy được chào đón ở đây và “không nhận thấy âm hưởng tiêu cực nào” đối với người Nga. Mặc dù vậy, vợ chồng cô có vẻ ngại ngùng khi nói chuyện với nhà báo và yêu cầu chỉ nhắc đến họ bằng tên gọi (không sử dụng họ và tên đệm) trong bài viết.
Thái Lan là đồng minh lâu đời nhất của Mỹ ở châu Á và trong nhiều thập kỷ là bức tường thành chống lại ảnh hưởng của Xô-viết ở Đông Nam Á trong thời kỳ Chiến tranh lạnh. Nhưng Thái Lan cũng là nước có lịch sử quan hệ lâu đời với Nga.
Quan hệ ngoại giao giữa hai nước bắt đầu cách đây 126 năm khi vị hoàng đế Chulalongkorn với nhiều chính sách đổi mới của Vương quốc Xiêm Thành, còn biết đến là Vua Rama đệ Ngũ, đến thăm St. Petersburg vào năm 1897.
Bất chấp sự bất bình của quốc tế về việc Nga xâm lược Ukraine, cho đến nay, Thái Lan vẫn không hề lên án Mátxcơva và đã bỏ phiếu trắng trong một số cuộc bỏ phiếu chống lại Nga tại Liên Hợp Quốc.
Nhưng có lẽ quan trọng hơn là người Nga vẫn có cách để tiêu tiền ở Thái Lan – quốc gia phụ thuộc khá nhiều vào nguồn thu từ du lịch.
Do các biện pháp trừng phạt của Mỹ và Anh, người Nga hiện không thể giao dịch qua hệ thống thanh toán điện tử SWIFT toàn cầu. Tuy nhiên, họ vẫn có thể dùng hệ thống UnionPay của Trung Quốc – hệ thống thanh toán thẻ lớn nhất thế giới, hoặc có thể sử dụng tiền mặt hoặc tiền ảo.
Thống lĩnh thị trường căn hộ chung cư
Bộ Du lịch và Thể thao Thái Lan cho biết, gần 800,000 người Nga đã đến thăm Thái Lan từ tháng 1 đến tháng 6 năm nay, và dự kiến sẽ đạt một triệu người vào cuối năm. Tổng cục Du lịch Thái Lan đưa ra mục tiêu tham vọng là đón hai triệu khách du lịch Nga vào năm 2024. Một nửa trong số này dự kiến sẽ bay tới Phuket.
Cấp thị thực (visa) du lịch 45 ngày miễn phí cho du khách và các đường bay trực tiếp giữa hai nước khiến mục tiêu này trở nên dễ dàng hơn. Ông Maetapong “Oun” Upatising, Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản Phuket cho biết thị trường Nga đã hồi phục trở lại nhanh chóng kể cả về số lượng du khách và nhu cầu bất động sản sau khi COVID lắng xuống.
Du khách Nga thường thích thuê nhà biệt thự và căn hộ chung cư hơn là khách sạn nếu họ ở lâu hơn ba tháng, và chỉ ở riêng Phuket đã có hơn 10.000 đơn vị nhà ở cho thuê trong một tháng, ông nói.
Con số người Nga giàu có mang thị thực cư trú dài hạn - loại visa cho phép họ ở lại Thái Lan từ 5 đến 10 năm hay dài hơn - cũng đang gia tăng. Phải trả ít nhất 20.000 đô la Mỹ để có được loại “thị thực tinh hoa” này nhưng số người Nga có visa này đang tăng một cách đều đặn.
Khoảng 5.000 đến 10.000 người Nga được cho là đã có thị thực dài hạn và đã trở thành cư dân ở Phuket. Theo Trung tâm Thông tin Bất động sản Thái Lan, năm ngoái, khách hàng Nga đã mua gần 40% tổng số căn hộ chung cư bán cho người nước ngoài trên hòn đảo này.
Các nhà đầu tư Nga cũng bỏ những khoản tiền lớn vào các loại bất động sản khác, trong đó nhà biệt thự sang trọng là mặt hàng được mua nhiều nhất. Những biệt thự đó có mức giá rất cao, ít nhất từ 25 triệu baht (730.000 đô la) – theo ông Maetapong từ Hiệp hội Bất động sản Phuket.
Tội phạm có tổ chức
Phuket có tờ báo tiếng Nga riêng của mình. Mặc dù người Nga có thể đến Thái Lan tương đối dễ dàng, biên tập của tờ báo này phàn nàn rằng những người đồng hương của ông đã bị dị nghị.
“Giờ đây, việc không thích người Nga được cho là chính đáng” – ông Anton Makhrow, biên tập viên của tờ Novosti Phuketa – người ví nó như một loại bài ngoại đối với người Nga ở Thái Lan.
“Khi lên Facebook, bạn sẽ thấy rất nhiều lời bình luận như ‘người Nga hiếu chiến và kiêu ngạo, chúng tôi không thích các bạn’ nhưng khi bạn nói chuyện với người dân, tất cả họ đều nói rằng họ có quan hệ tốt với một số người bạn Nga” – ông nói khi ngồi trò chuyện trong văn phòng của tờ tuần báo tại một ngõ nhỏ ở quận Kathu, Phuket.
Khách du lịch Nga cũng thường bị đổ lỗi là cư xử tồi cũng như phạm các tội vặt như lái xe khi say rượu và trộm cắp.
Việc Nga xâm lược Ukraine năm 2022 cũng ảnh hưởng xấu tới cảm nhận của người Thái về người Nga. Bà Katherine Aliakseyeva – hiệu trưởng Học viện Múa Nga "Katyusha" tại Bangkok – nói rằng bà lo lắng về sự an toàn của nhân viên và học viên của bà. Trường thường xuyên tham gia các sự kiện văn hóa do Đại sứ quán Nga tổ chức.
Từ lâu cũng có những nghi vấn rằng có “mafia’ Nga hoạt động ở Thái Lan. Một bức điện tín của Đại sứ quán Mỹ tại Bangkok tháng 12/2009 và được giải mật vào năm 2019 cho biết “các nhóm tội phạm có tổ chức của Nga đã hiện diện ở Thái Lan trong những năm 1990 sau khi Liên Xô sụp đổ”.
Theo báo cáo ngoại giao này, các cơ quan thực thi pháp luật của Mỹ và Thái Lan đã báo cáo rằng "các mạng lưới tội phạm bao gồm chủ yếu là công dân Nga hoạt động ở Pattaya và Phuket tham gia trực tiếp vào tội ác, bao gồm cưỡng đoạt tài sản, rửa tiền, buôn bán ma túy, gian lận bất động sản, gian lận tài chính, buôn bán người, môi giới mại dâm, làm tiền giả, gian lận tài liệu, giấy tờ, tội phạm mạng và nhập khẩu xe hơi bất hợp pháp".
“Với sự hợp tác của các đối tác Thái Lan, một số cơ quan thực thi pháp luật của Mỹ đang tham gia điều tra và giám sát các trường hợp có liên quan tới tội phạm có tổ chức của Nga tại Thái Lan.”
Tuy nhiên, đầu năm nay, báo chí địa phương trích lời các quan chức cảnh sát Thái Lan nói rằng “không phát hiện thấy băng nhóm tội phạm có tổ chức nào của Nga trong dòng du khách đến gần đây".
Thiếu tướng cảnh sát Phanthana Nutchanart, phó chỉ huy Văn phòng Di trú nói với tờ Bưu điện Bangkok rằng “hầu hết các vấn đề pháp lý liên quan tới công dân Nga ở Thái Lan là những vi phạm nhỏ, chẳng hạn như vi phạm giao thông.”
Mọi thứ còn lại đều là ý Chúa
Sự hiện diện của Nga ở Thái Lan có cả khía cạnh tâm linh.
Vì số lượng du khách Nga gia tăng, nhu cầu có nơi để thờ phụng, cầu nguyện cũng gia tăng.
Hiện có 10 nhà thờ Nga ở Thái Lan. Giáo xứ đầu tiên – giáo xứ Nicholas, được đặt theo tên của Sa Hoàng Nga Tsar Nicholas II– đã được khai trương tại Bangkok năm 1999.
Năm 2007, Hoàng hậu Thái Lan Sirikit đã đến thăm Nga để kỷ niệm 110 năm quan hệ ngoại giao giữa hai nước và một năm sau, Thái Lan chính thức công nhận Giáo hội Chính thống Nga.
Các nhà thờ này chủ yếu phục vụ cộng đồng người nói tiếng Nga, bao gồm khách du lịch và người Nga làm ăn kinh doanh tại địa phương. Bên cạnh đó, những nhà thờ này cũng thu hút một số người Thái.
Một số linh mục đến từ Thái Lan, cũng như Lào và Campuchia – các quốc gia nơi Phật giáo chiếm ưu thế - đã học tập tại các chủng viện Chính thống giáo Nga và giờ đây đang phục vụ ở khu vực Đông Nam Á.
Cuộc chiến ở Ukraine đã tạo ra những căng thẳng nghiêm trọng trong Giáo hội Chính thống giáo. Người đứng đầu Giáo hội Nga – Đức Thượng phụ Kirill đã công khai ủng hộ Tổng thống Nga Vladimir Putin trong khi Đức Thượng phụ Bartholomew, người đứng đầu Kitô hữu Chính thống giáo thế giới thì lên án Nga xâm lược Ukraine.
Năm 2018, Đức Thượng phụ Bartholomew đã trao độc lập cho Giáo hội Chính thống giáo Ukraine và hơn 100 nhà thờ của Ukraine giờ đã tách biệt khỏi Mátxcơva.
Ở Thái Lan, cả các linh mục và các tín đồ Chính thống giáo đều cố gắng tránh xa khỏi cuộc xung đột. Ông Danai Wanna, người Thái Lan đầu tiên được sắc phong làm linh mục Chính thống giáo Nga và hiện đang phục vụ tại thành phố nghỉ dưỡng Pattaya, nói rằng các linh mục không được phép nói về chiến tranh.
Nhà thờ Bách Thánh (Church of All Saints) nép mình trong một khu làng ở ngoại ô Pattaya. Nơi đây có một bộ sưu tập lớn các biểu tượng của nước Nga mà linh mục Danai rất tự hào cho dù hầu hết những trưng bày ở đây đều là bản sao.
Các buổi lễ nhà thờ được cử hành trong một hội trường nhỏ ở tầng 2. Vị linh mục này cho biết trong mùa cao điểm và vào các ngày lễ Kitô giáo, ông thường đón hàng trăm người đến đây cầu nguyện, thờ phụng.
“Công dân của nhiều nước khác nhau thường đến đây cầu nguyện và chúng tôi không nói về bất kỳ điều gì ngoài tình yêu thương và hữu nghị” – ông nói.
“Chúng tôi không bàn về những gì đã và đang xảy ra nhưng chúng tôi cầu nguyện cho hòa bình. Mọi thứ khác đều là ý của Chúa.”
Áp lực ngoại giao
Việc Thái Lan từ chối nhượng bộ trước những áp lực từ các nước phương Tây trong việc lên án Nga đã làm một số người ở Washington phải nhíu mày khó chịu. Là một đồng minh thân cận của Mỹ, Thái Lan từng được biết đến là một quốc gia chống cộng sản quyết liệt.
Tuy nhiên “trong thời kỳ hậu Chiến tranh lạnh và đặc biệt kể từ giai đoạn cuối thế kỷ 20, đầu thế kỷ 21, Thái Lan đã giữ vai trò ít chủ động hơn nhiều trong các vấn đề quốc tế” – ông Ian Storey, nghiên cứu viên cao cấp tại Viện nghiên cứu Đông Nam Á (ISEAS) – Yusof Ishak của Singapore, nói.
Quan hệ giữa Bangkok và Washington cũng bị xói mòn sau các cuộc đảo chính quân sự năm 2006 và 2014 ở Thái Lan mà Mỹ lên án.
“Trong quan hệ với các cường quốc lớn, các chính phủ Thái Lan kế nhiệm đã cố gắng theo đuổi một hướng tiếp cận cân bằng và không đứng về bên nào trong các tranh cãi địa chính trị” – ông Storey nói.
Tháng 3/2022, một tháng sau khi Nga tiến hành xâm lược Ukraine, ông Prayuth Chan-o-cha - Thủ tướng Thái Lan khi đó nói trong một cuộc họp nội các rằng “Thái Lan duy trì một lập trường trung lập” và rằng “cần phải tính đến mối quan hệ lâu dài giữa Thái Lan và Nga”.
Năm đó, Thái Lan và Nga kỷ niệm 125 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao.
Trên thực tế những tiếp xúc đầu tiên giữa các vị vua của nước Nga và Xiêm La bắt đầu từ những năm 1860 khi hai tàu của Hải đoàn Thái Bình Dương của Hải quân Hoàng gia Nga neo đậu ở sông Chao Phraya và thủy thủ của hai tàu này đã được tiếp kiến vua Mongkut, hiệu Rama đệ Tứ.
Năm 1891, vua Rama đệ Ngũ đón Thái tử Nicolas đến thăm Xiêm La. Con trai vua Rama đệ Ngũ, hoàng tử Chula Chakrabongse, đã học và tốt nghiệp từ Học viện Quân sự Hoàng gia Nga đồng thời kết hôn với một phụ nữ Nga.
Năm 2003, Putin trở thành lãnh đạo đầu tiên của Nga đến thăm Thái Lan trong vòng hơn 100 năm.
Bán vũ khí và hợp tác quốc phòng
Quan hệ Thái – Nga ấm lên trong những năm gần đây dường như bắt nguồn chủ yếu từ những tính toán thực dụng. Trong khi thương mại giữa hai nước chỉ khiêm tốn ở mức 1,81 tỷ đô-la vào năm 2021, nền kinh tế Thái Lan phụ thuộc rất nhiều vào nguồn thu từ du lịch.
Các nhà chức trách du lịch Thái Lan nói rằng du khách Nga nằm trong số những khách du lịch ở lâu nhất và chi tiêu nhiều nhất.
Tuy nhiên, sau cuộc đảo chính quân sự ở Thái Lan năm 2014 – sự kiện làm phức tạp quan hệ đồng minh Mỹ - Thái, Nga đã nhìn thấy cơ hội thúc đẩy quan hệ quốc phòng với Thái Lan và đi cùng với nó là vấn đề bán vũ khí.
Thủ tướng Thái Prayuth khi đó, người lãnh đạo cuộc đảo chính đã sang thăm Nga vào tháng 5/2016 và hai nước đã ký một thỏa thuận về hợp tác quân sự. Một năm sau đó, Thái Lan và Nga ký thỏa thuận về hợp tác công nghệ quân sự.
Thái Lan đã bày tỏ quan tâm tới việc mua thiết bị quân sự của Nga như máy bay trực thăng, máy bay chiến đấu, xe tăng cho lực lượng không quân và bộ binh của mình.
Tuy nhiên, nghiên cứu viên Storey từ Viện nghiên cứu Đông Nam Á cho rằng cho đến nay Mátxcơva mới chỉ có được rất ít thành công trong việc bán vũ khí. Xuất khẩu quốc phòng của Nga sang Thái Lan trong giai đoạn 2006-2021 mới chỉ đạt 73 triệu đô-la – ông cho biết và nói thêm rằng, Mátxcơva đã bị “Trung Quốc cạnh tranh với giá rẻ hơn”.
Ông đưa ra hai ví dụ, đó là hai lần chính quyền quân sự Thái Lan mời thầu cung cấp hai tàu ngầm và một xe tăng chiến đấu chủ lực mới. Trong cả hai lần này, hợp đồng đều được trao cho Trung Quốc – quốc gia hiện đã trở thành nhà cung cấp thiết bị quân sự hàng đầu của Thái Lan.
“Nga chỉ đơn giản không phải là một người chơi nằm trong các kế hoạch quốc phòng của Thái Lan mặc dù họ đã nhiệt thành ve vãn nước này trong nhiều năm” – ông Storey nói.
Nhưng nỗ lực thúc đẩy vẫn tiếp tục. Từ năm 2021, học viên và sĩ quan quân đội Thái đã được gửi tới Nga tham gia các khóa đào tạo tại học viện quân sự thuộc Bộ Quốc phòng Liên bang Nga. Theo Đại sứ quán Nga, các khóa học này kéo dài từ 1 đến 6 năm.
Và trong một buổi lễ diễn ra vào tháng 3/2021 tại Căn cứ Không quân U-tapao gần Bangkok, Nga đã bàn giao ba máy bay trực thăng vận tải Mil Mi-17V-5 cho Quân đội Hoàng gia Thái Lan. Mátxcơva đã trao 10 máy bay trực thăng loại này cho Thái Lan trong giai đoạn từ 2008 đến 2021. Bộ Nội vụ Thái Lan cũng đã mua hai máy bay trực thăng tiện ích Kamov KA-32A11VS phục vụ hoạt động cứu trợ thảm họa.
Đó có lẽ là dấu hiệu của các thời đại và của sự mềm dẻo trong cách ứng xử của Thái Lan với các cường quốc trên thế giới. Buổi lễ nhận các thiết bị quân sự của Nga đã được tổ chức tại chính nơi mà nửa thế kỷ trước là căn cứ Không quân chủ chốt của Mỹ trong thời kỳ Chiến tranh Việt Nam.
Và tháng Tư năm nay đã chứng kiến các cuộc hội đàm đầu tiên giữa Bộ Tổng tham mưu của lực lượng vũ trang Thái và Nga. Tại các cuộc hội đàm này, hai bên đã bàn về việc “tiến hành các hoạt động huấn luyện chiến đấu và các hoạt động chung” – bộ Quốc phòng Nga cho biết.
Các nhà chiến lược Thái từ lâu đã luôn tự hào về chính sách ngoại giao linh hoạt và thực dụng của nước họ - một chính sách mà họ vẫn thường ví với khả năng uốn cong theo gió và không bao giờ bị gãy của cây tre. Nhờ chính sách này, Thái Lan đã tránh không bị cuốn vào các cuộc chiến tranh lớn trong khu vực. Cùng chủ nghĩa thực dụng này có thể sẽ ngăn cản Thái Lan can hệ quá sâu với Nga.
Nhà báo Pimuk Rakkanam của BenarNews đóng góp cho bài báo này.